Bạn đang xem bài viết Hướng Dẫn Học Sinh Giải Toán Có Lời Văn được cập nhật mới nhất trên website Ictu-hanoi.edu.vn. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất.
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Tên đề tài: Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn ở HS tiểu học 1 – Đặt vần đề : – Môn toán là môn học có vị trí vô cùng quan trọng ở các cấp học , bậc học , ngành học, là môn học thể hiện sự tư duy , năng động, trí tuệ sáng tạo của con người . – Trong dạy học toán ở phổ thông nói chung, ở tiểu học nói riêng giải toán có một vị trí vô cùng quan trọng . + Trước hết dạy học giải toán giúp học sinh luyện tập củng cố vận dụng các kiến thức và thao tác thực hành đã học , rèn luyện kỹ năng tính toán , từng bước tập dợt vận dụng kiến thức và rèn luyện kỹ năng thực hành vào thực tiễn . + Qua việc dạy – học giải toán giáo viên có thể giúp học sinh từng bước phát triển tư duy , rèn luyện phương pgháp và kỹ năng suy luận . + Qua giải toán học sinh rèn luyện được đức tính và phong cánh làm việc của người lao động như : ý chí khắc phục khó khăn , thói quen xét đoán , tính cẩn thận , chu đáo, cụ thể là làm việc có kế hoạch, có kiểm tra kết quả cuối cùng , hình thành rèn luyện khả năng suy nghĩ độc lập , linh hoạt . Xây dựng lòng ham thích , tìm tòi sáng tạo ở mức độ khác nhau từ đơn giản đến phức tạp . – Xét riêng về góc độ giải toán có văn ở tiểu học quá trình giải toán theo 4 bước. Bước 1 : tìm hiểu kỹ đầu bài Bước 2 : lập kế hoạch giải toán. Bước 3 : Thực hiện kế hoạch giải Bước 4 : Kiểm tra lời giải và đánh giá cách giải . – Trong 4 bước của quá trình giải toán có văn thì bước 1 ” Tìm hiểu kỹ đầu bài ” Có vị trí vô cùng quan trọng , có thể ví như “chiếc chìa khoá ” để mở ra kho tàng tri thức , bởi lẽ có làm tốt được bước này thì các bước sau mới đi đúng hướng và đạt kết quả cao. – Mặt khác vai trò của bước 1 trong giải toán còn có một ý nghĩa khác : Rèn luyện cho học sinh năng lực tìm hiểu vấn đề , năng lực phát hiện giải quyết vấn đề .
2 – Cơ sở lí luận :
Trang
1
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Qua những năm giảng dạy thực tế, qua trao đổi với đồng nghiệp bản thân rút ra được một số kinh nghiệm để tăng cường sự hứng thú trong học tập cho HS, giúp các em chủ động tham gia tích cực các hoạt động học tập: a/ Thực hiện việc đổi mới trong phương pháp giảng dạy: Giáo viên phải chủ động thực hiện đổi mới cách giảng dạy, cách học của học sinh, đổi mới cách đánh giá học sinh theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Giáo dục – Đào tạo từ đó sẽ có tác dụng tốt trong việc đưa học sinh từ vai trũ thụ động sang vai trũ chủ động trong việc tiếp thu kiến thức bài giảng. b/ Trong mỗi tiết học giáo viên cần quan tâm đến từng đối tượng HS tùy theo trỡnh độ HS, giáo viên sẽ giao những nhiệm vụ học tập vừa với sức học, tránh những yêu cầu quá dễ hoặc quá khó cho HS. c/ Dạy học theo nhúm, trỡnh độ: Một phương pháp giúp cho tất cả các HS cùng tiến bộ: Trong giảng dạy, người giáo viên luôn chú ý, quan tõm đến cách giải của từng học sinh để đưa ra các phương pháp giải tóan có lời văn phù hợp từng trỡnh độ các em. Nên tôi đó đưa ra sáng kiến kinh nghiệm: ” Hướng dẫn học sinh giải tóan có lời văn ở HS tiểu học” cho mọi người cùng đóng góp.
3 – Cơ sở thực tiễn: – Qua quan sát quá trình giải toán của học sinh tiểu học ta thấy học sinh có thể sử dụng nhiều thủ thuật dựa trên việc tái hiện các mẫu đã biết hoặc trên cơ sở vận dụng các kiến thức đã học . Tuy nhiên do sự chú ý chưa bền vững khả năng tập trung tư tưởng vào mục đích cuối cùng của bài toán còn hạn chế nên khi giải toán học sinh ít có khả năng ý thức được các thao tác kế tiếp nhau trong quá trình suy luận . – Trong quá trình giải toán có văn cũng như vậy nhất là khi thực hiện bước 1 ” tìm hiểu kỹ đầu bài ” nhiều học sinh còn gặp khó khăn và thường mắc 1 số sai lầm như: bị nhầm lẫn, ngộ nhận bởi các từ “cảm ứng” các từ này thường gợi ra các phép tính cụ thể hoặc bị lôi cuốn vào các dữ kiện , điều kiện thừa hoặc yếu tố không tường minh. – Học sinh khó phân biệt được dữ kiện và điều kiện , không xác định được nội dung yêu cầu của bài đó nên học sinh gặp khó khăn trong giải toán . – Chính vì nhận thức được vai trò quan trọng của giải toán có văn và đặc biệt là bước 1 ” tìm hiểu kỹ đầu bài”. Trong những năm qua khi trực tiếp giảng dạy các khối lớp tôi đã thực hiện tốt vấn đề này và đạt đượckết quả khả quan. Trong kinh nghiệm này tôi trình bày một số khó khăn mà học sinh tiểu học thường gặp khi giải toán có văn đặc biệt là những khó khăn gặp phải khi thực hiện bước 1″ tìm hiểu kỹ đầu bài ” và đưa ra một số giải pháp khắc phục những khó khăn đó.
4 – Nội dung nghiên cứu: Trang
2
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
I- Những vấn đề chung Muốn giảng dạy tốt toán có văn ở tiểu học đặc biệt là thực hiện bước một” tìm hiểu kỹ đầu bài”thì người giáo viên phải nắm được vai trò của bước 1 và những công việc mà trong bước 1phải thực hiện. 1) Vai trò của bước 1″ tìm hiểu kỹ đầu bài”trong giải toán có văn. – Bước 1 là bước” tìm hiểu kỹ đầu bài” có vị trí vô cùng quan trọng, trong bước này học sinh phải đọc kỹ đầu bài xác định được yếu tố cơ bản của bài toán( dữ kiện, điều kiện và ẩn số) phải tóm tắt được bài toán. – Thực tế cho thấy học sinh tiểu học gặp nhiều khó khăn khi phân biệt các yếu tố cơ bản của bài toán, khó nhận thức được tính chất của cái đã cho, dễ nhầm cái cần tìm với cái đã cho. Nhất là không nhận thức được vai trò của câu hỏi trong bài toán, khó nhận rõ quan hệ lôgíc giữa dự kiện và ẩn số. – Nội dung bài toán ở tiểu học thường nêu ra những tình huống quen thuộc gần gũi với học sinh, trong đó các dự kiện thường là các đại lượng. khi các em tìm hiểu đầu bài toán thì các em thường bị phân tán vào nội dung cụ thể của đại lượng hơn là vào các yếu tố cần thiết cho việc diễn tả điều kiện của bài theo yêu cầu của câu hỏi. – Trong các bài toán của tiểu học, các dự kiện thường là không thừa hoặc không thiếu. Vì vậy học sinh tiểu học thường quan niệm bài toán bao giờ cũng có đáp số, vấn đề là tìm cách nào đó để có đáp số. Nhưng khi mà đề toán ra ngoài cách đó thì học sinh rất lúng túng kể cả học sinh giỏi. – Nhiều bài toán ở tiểu học chứa các từ gọi là” chìa khoá” hay từ”cảm ứng mà nội dung của nó thường gợi ra những phép tính cụ thể: Chẳng hạn” thêm” gợi các phép tính cộng’ bớt”gợi phép tính trừ..nhiều trường hợp do học sinh không đọc kỹ đầu bài mà các em bị ám ảnh bởi tác dụng “cảm ứng”đó và chọn sai phép tính. – Học sinh tiểu học thường xử lý các điều kiện và dữ kiện theo trình tự đưa ra trong đầu bài toán hoặc theo tiến trình diễn biến của sự việc. Nếu đảo ngược các các sự việc hay trình bày các dữ kiện khác với thứ tự thì nhiều học sinh còn gặp khó khăn. – Nhiều bài toán có dữ kiện đưa ra không tường minh cũng là một vấn đề khó đối với học sinh tiểu học. Tóm lại : Bước 1 trong giải toán có văn có vị trí vô cùng quan trọng , bởi vì chỉ khi xác định được nội dung , yêu cầu của đầu bài thì học sinh mới dễ dàng tìm ra cách giải . Như vậy có thực hiện được tốt được bước 1 thì các bước sau mới đi đúng hướng và đạt kết quả cao.
Trang
3
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
2 . Những công việc của bước 1. – Việc 1. đọc kỹ đầu bài : trước hết muốn hiểu đầu bài học sinh cần hiểu rõ cách diễn đạt bằng lời văn của bài toán . Nắm được ý nghĩa và nội dung của đầu bài . Giáo viên có thể yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung của bài toán ( không cần thuộc lòng ) – Việc 2 : Xác định yếu tố cơ bản của bài toán + Dữ kiện : là cái đã cho , đã biết trong đầu bài , thường được biểu diễn bằng danh số . + ẩn số : là cái chưa biết cần tìm ( là các câu hỏi của bài toán ) + Điều kiện : Là quan hệ giữa dữ kiện và ẩn số . – Việc 3 : Tóm tắt đề toán . tóm tắt bài toán phải đạt các yêu cầu sau : + Ngắn gọn cô đọng + Thể hiện được mối quan hệ logic giữa dữ kiện , ẩn số và điều kiện . + Gợi ý được cách giải Ví dụ : Một hình thang có độ dài 2 đáy lần lượt là 110 mét và 90,2 mét. Chiều cao bằng trung bình cộng 2 đáy. Tính diện tích thửa ruộng đó ( Bài 3 trang 94 SGK toán 5 ) Dữ kiện :Hai đáy là : 110 mét và 90,2 mét ẩn số
: Tính diện tích thửa ruộng.
Điều kiện : Chiều cao bằng trung bình cộng 2 đáy. II/ Những khó khăn thường gặp của học sinh tiểu học khi thực hiện bước 1 và những giải pháp khắc phục khó khăn . 1. Khó khăn thứ nhất là : Bài toán có chứa các từ ” Cảm ứng ” hay từ ” chìa khoá ” Thì học sinh thường lầm lẫn ,ngộ nhận bởi vì các từ này thường gợi ra phép tính cụ thể như :” Gấp lên ” hoặc ” giảm đi ” bao nhiêu lần gợi ra phép tính nhân hoặc chia tương ứng chúng tôi không đọc kỹ đầu bài nên một số học sinh đã lầm lẫn ,ngộ nhận khi gặp phải các từ cảm ứng đó dẫn đến việc chọn sai phép tính và kết quả sai Ví dụ : Bao thứ nhất đựng 10 kg gạo như vậy đựng gấp đôi bao thứ hai . Hỏi bao thứ hai đựng bao nhiêu kg gạo ? Dữ kiện : Bao thứ nhất đựng 10 kg
Trang
4
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Điều kiện : Bao thứ nhất đựng gấp đôi bao thứ hai ẩn số :Tính số kg gạo bao thứ hai . Do đầu bài có chức từ ” Cảm ứng ‘ ” gấp đôi ” nó gợi cho học sinh làm phép tính nhân . Do nhầm lẫn ,ngộ nhận bởi từ ” cảm ứng ” đó nên một số học sinh xác định sai và giải sai bài toán . Thực chất từ ” gấp đôi ” này phải làm phép chia . – Biện pháp khắc phục khó khăn trên . + Yêu cầu học sinh đọc kỹ đầu bài ,diễn tả đầu bài theo ý kiến của mình . + Cần hướng dẫn học sinh xử lý và phát hiện các dữ kện và điều kiện của bài toán .thấy được mối quan hệ giữa cái đã cho và cái cần tìm . + Nhận thức một cách đúng đắn các từ “cảm ứng” đó. + Lật đi lật lại vấn đề cho học sinh hiểu mối quan hệ giữa cái đã cho và cái cần tìm ( bao nào nhiều hơn ? bao nào ít hơn ? …) ,từ đó gợi được cách giải cho học sinh . 2. Khó khăn thứ hai ; Khi đầu bài có chứa các yếu tố không tường minh thì học sinh thường không phát hiện ra yếu tố không tuờng minh đó .Do vậy việc xác định nội dung yêu cầu của đầu bài không chính xác ,không đủ dẫn đến giải sai . Ví dụ :Cả hai hộp có 12,8 kg chè . Hếu chuyển hộp thứ nhất sang hộp thứ hai 0,4 kh chè thì số kg chè đựng trong mỗi hộp sẽ bằng nhau . hỏi trong mỗi hộp lúc đầu có bao nhiêu kg chè . Dữ kiện : Hai hộp có 12,8 kg chè Điều kiện : Chuyển 0,4 kg từ hộp 1 sang hộp 2 thì hai hộp có số kg chè bằng nhau ẩn số : Tìm số chè ở mỗi hộp lúc đầu ở bài này phần lớn học sinh không đọc kỹ đầu bài xác định sai điều kiện của đầu bài . Yếu tố không tường minh ở đây là khi chuyển 0,4 kg chè từ hộp 1 sang hộp 2 thì hai hộp có số kg chè bằng nhau . Phần đông học sinh xác định đúng dạng cơ bản của bài toán là loại toán tìm hai số khi biết tổng và hiệu . Nhưng xác định sai hiệu , đa số học sinh xác định 0,4 kg là hiệu . Nhưng ở bài này hiệu là 0,8 chứ không phải là 0,4 kg . do đó học sinh giải sai bài toán . – Biện pháp khắc phục khó khăn + yêu cầu học sinh đọc kỹ đầu bài , nêu lại đầu bài theo ý hiểu của mình . + Phân biệt được dữ kiện và điều kiện của đầu bài
Trang
5
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
+ Hướng dẫn học sinh phát hiện ra yếu tố không tường minh trong đầu bài . 3/ Khó khăn thứ ba Khi trong đầu bài có chứa các dữ kiện thừa thì học sinh không biết cách loại bỏ mà thường bị lôi cuốn vào các diều kiện thừa đó . Do đó dẫn đến việc tìm hiểu đầu bài gặp nhiều khó khăn . Ví dụ : Tâm cho Đào 5 cái kẹo . Đào cho Mai 3 cái , như vậy mỗi người có 9 cái kẹo . Trước khi cho cả ba người có bao nhiêu cái kẹo Điều kiện : Ba bạn Tâm , Đào , Mai mỗi ban có 9 cái Dữ kiện : Tâm cho Đào 5 cái ,Đào cho Mai 3 cái ẩn số : Cả ba bạn trước khi cho có mấy cái kẹo Bài này học sinh không phát hiện ra điều kiện cơ bản của bài toán là sau khi chop mỗi bạn có 9 cái . Do đầu bài có chứa cái dữ kiện thừa . Học sinh quan niệm bài toán bao giờ cũng có đầy đủ dữ kiên và điều kiện không thừa ,không thiếu lên nhiều học sinh lúng túng và giải sai bài toán . ở bài này chỉ cần quan tâm tới điều kiện ” Cả ba bạn mỗi người có 9 cái kẹo ” Vậy trước khi cho cả ba người có số kẹo: 9 x 3 = 27 cái – Biên pháp : Khắc phục khó khăn . + Yêu cầu học sinh cần đọc kĩ đầu bài + Xác định được nội dung ,yêu cầu của đầu bài với những cái đã cho và những cái cần tìm . + Biết cách loại bỏ các dữ kiện thừa không cần thiết nếu học sinh không biết thì giáo viên phải gợi ý bằng câu hỏi . + cần hướng dẫn học sinh tập chung vào cái cần tìm tránh phân tán vào các dự kiên thừa + Hướng dẫn học sinh cách sàng lọc và tóm tắt đề toán một cách cô đọng và gợi được cách giải cho học sinh . 4. Khó khăn thứ tư : Bài toán mà đưa ra các đơn vị đo không thống nhất thì nhiều học sinh còn cảm thấy lúng túng khó khăn trong việc xác định các yếu tố cơ bản của bài toán . Ví dụ : Tùng và Toàn chạy thi trên cùng một đoạn đường . Toàn chạy hết 11 phút . Tùng chạy hết giờ 1/10 giờ . Hỏi ai chạy nhanh hơn.
Trang
6
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Trang
7
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Trang
8
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
+ Hướng dẫn học sinh tóm tắt đề toán một cách chính xác, ngắn gọn được cách giải của bài toán.
5 – Kết quả nghiên cứu: Qua thực tế áp dụng vào giảng dạy trong nhiều năm tôi nhận thấy khi giáo viên phát hiện được những khó khăn mà học sinh thường gặp khi giải toán có văn và đưa ra cánh khắc phục như trên thì chất lượng giải toán có văn được nâng nên rõ rệt. Đặc biệt là học sinh tự tin hơn khi giải toán có văn . Tôi đã tiến hành làm một số trắc nghiệm để đối chứng kết quả giữa việc sử dụng kinh nghiệm này và dạy thông thường. Kết quả cụ thể như sau: Tôi cũng tiến hành khảo sát 10 học sinh theo 2 đề. +) Đề 1: Thực hiện phép tính tính giá trị của biểu thức, tìm x + Đề 2: Các bài toán có văn. * Khảo sát đầu năm: Tổng số học sinh là 10 Đề
Trang
9
Phan Thơ Đào Hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn
Đó là những ý kiến của riêng tôi đã đúc kết được qua thực tế giảng dạy những năm qua. Những ý kiến đó có thể còn thiếu, cách giải quyết còn hạn chế mong thầy cô tham khảo góp ý để việc giải toán có văn đạt kết quả cao hơn.
An Bình, ngày 16 tháng 03 năm 2012 Người viết
Trang
10
Quy Trình Hướng Dẫn Học Sinh Tiểu Học Giải Toán Có Lời Văn
Khi dạy và học giải toán có lời văn ở tiểu học là một khâu mà nhiều trẻ khó và hay lúng túng. Nhiều khi tôi và thầy cô vẫn cứ dạy hàng ngày . Nhưng xét kĩ ra thì dạy thế nào cho đúng nhất và học sinh hiểu nhanh nhất thì là cả một vấn đề . Hãy xem bài viết của tôi về dạy học sinh giải một bài toán có lời văn ở tiểu học. Quy trình hướng dẫn học sinh Tiểu học giải toán có lời văn theo các bước sau.
Bước này yêu cầu học sinh phải đọc kỹ đề bài, nhớ những dữ kiện bài toán đã cho một cách chính xác và nắm vững yêu cầu của đề bài.
Trong quá trình này học sinh cần nhận ra bài toán đã cho thuộc dạng toán nào. Sau đó giáo viên toán tắt đề bài bằng cách đặt câu hỏi:
+ Bài toán cho biết gì?
+ Bài toán yêu cầu gì?
Khi học sinh đã trả lời tôi thường giúp các em gạch chân dưới những từ quan trọng mà nhiều khi học sinh đọc không đọc kĩ đề bài nên đã bỏ sót dẫn tới làm bài sai. Tuỳ theo từng dạng bài mà có cách tóm tắt phù hợp dễ hiểu.
2. Phân tích đề bài để tìm ra cách giải.
Dựa và việc nhận dạng bài toán ở bước 1, ở bước này tôi hướng dẫn học sinh cách giải bắt đầu từ yêu cầu bài toán.
+ Muốn giải đáp những yêu cầu của đề bài thì cần phải biết những gì? Những điều đó đề bài đã cho biết chưa? Nếu chưa biết thì tìm bằng cách nào? dựa vào đâu để tìm?
Cứ lần lượt như vậy cho đến khi nào học sinh có thể tìm được cách giải đáp từ những dữ kiện cho sẵn trong đề bài. Đây là bước quan trọng vì nó giúp học sinh hiểu được cách giải bài toán.
3.Tổng hợp lời giải.
Bước này ngược với bước 2. Dựa vào bước 2 các em vạch ra được thứ tự trình bày lời giải: “Cần tìm điều gì trước, điều gì sau”.
Tất nhiên những gì tìm được nhờ vào những dữ kiện cho sẵn trong bài sẽ được trình bày trước để làm cơ sở cho phân tích sau.
Bước này giúp học sinh trình bày lời giải một cách chặt chẽ, logic.
4. Trình bày lời giải.
Đây là bước trình bày giải một cách hoàn chỉnh dựa vào bước 3.
Hướng Dẫn Học Sinh Lớp 2 Giải Bài Toán Có Lời Văn_2
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI: “HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 2 GIẢI BÀI TOÁN CÓ LỜI VĂN”
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. I. Đặc điểm tình hình nhà trường, lớp 1. Khái quát chung Trường Tiểu học số 1 Kim Sơn, nằm cách trung tâm huyện lị khoảng 24km về phía Tây. Đây là trường vùng 3 đặc biệt khó khăn, gồm 3 điểm trường: Trung tâm, Sân bóng, Cao sơn với tổng số học sinh 315, chủ yếu là dân tộc tày, dao, xa phó. Riêng khối lớp 2 gồm 3 lớp với 52 học sinh. 2. Thuận lợi, khó khăn * Thuận lợi : – Phần đông các em có nhà gần trường, tỉ lệ đi học chuyên cần cao. – Ngôn ngữ của các em khi nói tiếng phổ thông là tương đối tốt. – Điều kiện cơ sở vật chất của trường lớp tương đối khang trang, lớp cón đủ điều kiện cho các em học tập. * Khó khăn: – Hầu hết phụ huynh học sinh làm nghề nông đa số gia đình các em có hoàn cảnh khó khăn nên chưa có điều kiện quan tâm đến học sinh, chưa coi trọng việc học mà chỉ cho rằng học để biết chữ, chưa dành nhiều thời gian cho các em học tập. – Đa số nhà các em chưa có góc học tập riêng, nếu có thì cũng chưa đúng quy cách, nhiều em phải nằm, ngồi trên giường khi học bài, viết bài. – Phần đa các em học tập trên lớp, về nhà các em không có thời gian học bài và phụ huynh học sinh không đôn đốc các em tự học, thậm trí nhiều phụ huynh không biết chữ nển khó khăn cho việc dạy bảo các em. – Các em là dân tộc nên ảnh hưởng nhiều của tiếng mẹ đẻ. – Nhận thức của các em còn chậm. II. Thực trạng của vấn đề Việc dạy toán ở tiểu học mà đặc biệt là ở lớp 2 được hình thành chủ yếu là thực hành, luyện tập thường xuyên được ôn tập, củng cố, phát triển vận dụng trong học tập
và trong đời sống, song trong thực tế dự giờ, thăm lớp, tôi thấy giáo viên dạy cho HS giải toán có lời văn thường theo các hình thức sau: + HS đọc đề bài 1, 2 lần. + GV tóm tắt lên bảng. + Sử dụng một vài câu hỏi gợi ý để trả lời, sau đó GV gọi 1HS khá lên bảng giải bài toán. – HS đọc đề bài 1, 2 lần. GV đặt câu hỏi: – Bài toán cho biết gì? – Ta phải đi tìm cái gì? – Ta phải làm phép tính gì? Em nào xung phong lên bảng làm bài? – HS lên bảng làm bài xong GV kiểm tra, sửa chữa hoặc bổ sung. Tôi thấy 2 hình thức vừa nêu ở trên chính là nguyên nhân dẫn đến kết quả HS giải toán có lời văn đạt chất lượng thấp trong nhà trường. Chính cách dạy trên đã hạn chế khả năng tư duy của HS, không phát huy được năng lực cho các em trong việc giải toán. Vì vậy nên chất lượng của một số lớp đặc biệt là khối lớp 2 chỉ chiến 40% HS biết giải toán, trong đó giải thành thạo chỉ chiến từ 5- 8%. Phần lớn khi các em đứng trước một bài toán các em chỉ đọc sơ sài 1, 2 lần đề bài rồi áp dụng các thao tác theo bài thầy giảng dạy để giải. Ví dụ: Bài toán 4 trong SGK Toán 2 (trang 33) Mẹ mua vè 26kg vừa gạo nếp vừa gạo tẻ, trong đó có 16kg gạo tẻ. Hỏi mẹ mua về bao nhiêu ki-lô-gam gạo nếp? Bài giải: 26 – 16 = 10(kg) Đáp số: 10 kg.
– Nguyên nhân là các em không hiểu hết các tự quan trọng trong bài toán để phân tích, suy luận tìm ra cách giải. Bởi vì toán có lời văn thì các em phải hiểu lời văn thì mới làm phép tính đúng. Khi làm phép tính thì phải hiểu lời giải này trả lời cho câu hỏi nào, lý do chính đó đã làm cho các em tính sai. – Bên cạnh đó còn cộng thêm vốn Tiếng Việt của các em còn hạn chế. Vì vậy khi gặp bài toán hợp các em chưa biết tư duy phân tích để tìm lời giải rồi đưa về một bài toán hợp giải hoàn chỉnh yêu cầu của đề bài. Những lý do và nguyên nhân trên khiến các em rất lo sợ khi học toán đặc biệt là những bài toán có lời văn. – Qua đề tài, này tôi hi vọng giúp cho GV đang giảng dạy ở lớp 2 trường Tiểu học vùng cao của huyện Bảo Yên sử dụng có hiệu quả phương pháp giải toán có lời văn với nội dung thực tế gần gũi với cuộc sống HS, trong đó có các loại toán sau: 1. Bài toán về nhiều hơn. 2. Bài toán vè ít hơn. 3. Tìm một số hạng trong một tổng. * Một số bài toán nâng cao lớp 2. – Biết trình bày bài giải đầy đủ các câu trả lời giải, các phép tính và đáp án. III. Biện pháp khắc phục Để khắc phục được tình trạng giải toán trên tôi tôi tiến hành theo 5 bước: * Bước 1. Tìm hiểu nội dung bài toán: – Thông qua việc đọc bài toán, HS phải đọc kĩ để hiểu rõ bài toán cho biết gì? cho biết điều kiện gì? Bài toán hỏi cái gì? Khi đọc bài toán phải hiểu thật rõ một số từ, thuật ngữ quan trọng chỉ rõ tình huống quan trọng chỉ rõ tình huống toán học được diễn đạt theo ngôn ngữ thông thường sau đó HS “thuật lại” vắn tắt bài toán mà không cần đọc lại nguyên văn bài, đó là bước 1. * Bước 2. Tóm tắt bài toán:
Là bước quan trọng để thể hiện phần trọng tâm và toát lên những cái phải tìm của đề bài. * Bước 3. Tìm tòi cách giải bài toán: Gắn liền với việc phân tích các giữ liệu, điều kiện và câu hỏi của bài toán nhằm xác lập mối liên hrệ giữa chúng và tìm được các phép tính số học thích hợp. – Minh hoạ bài toán bằng tóm tắt đề toán, dùng sơ đồ hoặc dùng mẫu thích hợp, tranh, ảnh… – Lập kế hoạch giải bài toán, có hai hình thức thể hiện: Đi từ câu hỏi của bài toán đến các số liệu, hoặc đi từ số liệu đến các câu hỏi của bài toán. Ví dụ: Lan hái được 24 bông hoa, Liên hái được nhiều hơn Lan 16 bông hoa. Hỏi Liên hái được bao nhiêu bông hoa? – Xuất phát của bài toán đến dữ kiện: + Bài toán hỏi gì? (Liên có bao nhiêu bông hoa?) + Có thể biết ngay chưa? + Vì sao? + Có thể biết được số hoa Liên hái được nhiều hơn Lan chưa? Vì sao? + Vậy việc đầu tiên sẽ phải tìm cái gì? Bằng cách nào? + Sau đó làm gì nữa? Bằng cách nào? Đã trả lời câu hỏi của bài toán chưa? – Xuất phát tự dữ kiện đến câu hỏi của bài toán. – Kết quả cuối cùng có phải là đáp số của bài toán không? * Bước 4. Thực hiện cách giải: Bài giải: Liên hái được số bông hoa là: 24 + 16 = 40 (bông hoa) Đáp số: 40 bông hoa. * Bước 5. Cách giải bài toán:
– Phân tích cách giải đúng hay sai, sai ở chỗ nào để sửa chữa. Nếu kết quả đúng thì ghi đáp số. C. Hướng dẫn HS lớp 2 giải bài toán có lời văn, thông qua ví dụ sau: Hoà có 4 bông hoa, bình có nhiều hơn Hoà 2 bông hoa. Hỏi Bình có mấy bông hoa? – Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán: + Bài toán này thuộc dạng toán nào? + Đề bài cho chúng ta biết cái gì? + GV hướng dẫn cho HS tìm hiểu bước 2. Tóm tắt đề toán: Biểu thị số bông hoa bằng sơ đồ đoạn thẳng. 4 bông hoa
Hoà: 2 bông hoa
Bình:
? bông hoa
+ Tìm cách giải bài toán: Nhìn vào tóm tắt cho thấy Bình có nhiều hơn Hoà 2 bông hoa. – Muốn tìm số bông hoa của Bình thì ta phải tìm thế nào? * Thực hiện cách giải: 4 + 2 = 6 (bông) Đáp số: 6 bông hoa. * Ví dụ: vườn nhà Mai có 17 cây cam, vườn nhà Hoa có ít hơn vườn nhà Mai 7 cây cam. Hỏi vườn nhà Hoa có mấy cây cam? (Bài tập 1, Tr. 30- SGK Toán 2) – Hướng dẫn HS tóm tắt: 17 cây
Bài giải: Vườn nhà Hoa có số cây cam là: 17 – 7 = 10 (cây) Đáp số: 10 cây cam. * Kiểm tra bài giải: Qua mấy ví dụ trên em nào biết: Muốn làm một bài toán có lời văn thì ta thực hiện mấy bước? (Thực hiện 5 bước) – HS xây dựng thành ghi nhớ. – GV ghi lên bảng từng bước sau đó gọi 1,2 HS đọc to cho cả lớp nghe. Giáo viên thực nghiệm TIẾT 24: BÀI TOÁN VỀ NHIỀU HƠN I. MỤC TIÊU: – Kiến thức: Giúp HS Hiểu khái niệm “nhiều hơn” và biết cách giải bài toán nhiều hơn. – Kĩ năng: Giúp HS biết cách trình bày và giải bài toán có lời văn về nhiều hơn. – Thái độ: Yêu thích học toán và có ý thức giải bài toán có lời văn. II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC: 7 qủa cam có nam châm (hoặc hình vẽ trong SGK)
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU: 1. Bài mới. a. Kiểm tra bài cũ Gọi 2 HS lên bảng thực hiện các yêu cầu sau: HS1: Đặt tính và tính: 38 + 15; 78 + 9; HS2: Giải bài toán theo tóm tắt. Vải xanh: 28 dm. Vải đỏ: 25 dm. Cả hai mảnh: …dm? Nhận xét và cho điểm HS. b. Giới thiệu bài: Trong giờ toán hôn nay chúng ta sẽ được học và làm quen với dạng toán có lời văn mới, đó là: Bài toán về nhiều hơn. 2. Phát triển bài. Hoạt động 1: Giới thiệu về bài toán nhiều hơn: * Mục tiêu: Giúp HS nhận biết được cách giải bài toán về nhiều hơn. * Cách tiến hành: Yêu cầu cả lớp tập trung theo dõi lên bảng. – Cài 5 quả cam trên bảng và nói: Cành trên có 5 quả cam. – Cài 5 quả cam xuống dưới và nói: Cành dưới có 2 quả cam thêm 2 quả cam nữa (gài thêm 2 quả)
– Hãy so sánh số cam 2 cành với nhau.
– Cành dưới có nhiều cam hơn
Cành dưới có nhiều hơn bao nhiêu cành trên (3HS trả lời). quả (nối 5 quả trên tương ứng với – Nhiều hơn 2 quả (3 HS trả lời). 5 quả dưới, còn thừa 2 quả). + Nêu bài toán: Cành trên có 5 quả cam, cành dưới có nhiều hơn cành trên 2 quả cam. Hỏi cành dưới có bao nhiêu quả cam? – Muốn biết cành dưới có bao nhiêu quả cam ta làm như thế – Thực hiện phép cộng: 5 + 2. nào?
– Số quả cam cành dưới có là
– Hãy đọc cho thầy câu trả lời của Cành dưới có số quả cam là bài toán. Yêu cầu HS làm bài ra giấy nháp, – Làm bài: 1HS làm bài trên bảng lớp.
Bài giải:
Tóm tắt:
Số quả cam cành dưới có là:
Cành trên: 5 quả.
5 + 2 = 7 (quả)
Cành dưới nhiều hơn cành trên: 2 Đáp số: 7 quả cam. quả. Cành dưới:… quả? Chỉnh sửa cho các em nếu các em còn sai. Hoạt động 2: Luyện tập thực hành. Bài 1: *Mục tiêu: Củng cố cách giải về
bài toán nhiều hơn.
– Đọc đề bài
* Cách tiến hành:
– Đọc tóm tắt
– Gợi ý 1HS đọc đề bài.
– Hoà có 4 bông hoa, Bình có
– Gợi ý 1HS tóm tắt.
nhiều hơn Hoà 2 bông hoa.
– Bài toán cho biết gì?
– Bình có bao nhiêu bông hoa.
– Bài toán hỏi gì?
Ta thực hiện phép tính 4 + 2
– Muốn biết Bình có bao nhiêu bông hoa ta làm như thế nào?
– Số bông hoa của Bình là
– Trước khi làm phép tính ta phải Bình có số bông hoa là trả lời như thế nào?
– HS làm bài.
– Yêu cầu HS làm bài vào vở sau đó chỉnh sửa, nhận xét. Bài 2: *Mục tiêu: Củng cố giải bài toán về nhiều hơn.
– HS đọc đề bài tóm tắt.
* Cách tiến hành:
– Bài toán hỏi số bi của Bảo.
Yêu cầu HS đọc đề bài, đọc tóm – Bảo có nhiều hơn Nam 5 viên bi. tắt.
Nam có 10 viên bi.
– Bài toán hỏi gì?
– Phép cộng 10 + 5
Bài giải:
Để giải bài toán này, chúng ta làm Bạn Bảo có số bi là: phép tính gì?
10 + 5 = 15 (viên)
– Yêu cầu HS tự giải bài toán.
Đáp số: 15 viên bi.
Bài 3: *Mục tiêu: Tiếp tục củng cố về – HS đọc đề bài. giải bài toán về nhiều hơn.
Mận cao 95 cm. Đào cao hơn Mận
* Cách tiến hành:
3cm.
Yêu cầu HS đọc đề bài.
– Đào cao bao nhiêu cm?
Bài toán cho biết gì?
– Thực hiện phép cộng 95 + 3 vì “cao hơn” cũng giống như “nhiều
Bài toán hỏi gì?
hơn”.
– Để biết Đào cao bao nhiêu cm ta – HS làm bài. làm như thế nào? Vì sao? – Yêu cầu HS làm bài vào vở, 1 HS lên bảng làm bài.
Bạn Đào cao là:
Tóm tắt:
95 + 3 = 98 (cm)
Mận cao
: 95cm.
Đào cao hơn Mận
: 3cm.
Đào cao
:…cm?
4. Củng cố- dặn dò: Hôm nay chúng ta vừa học dạng toán gì? – Chúng ta giải các bài toán nhiều hơn trong bài bằng phép tính gì? – Tổng kết tiết học, tuyên dương một số em có tinh thần học tốt. IV. Kết quả đạt được
Bài giải:
Đáp số: 98 cm. – Bài toán về nhiều hơn. – Phép cộng
Qua việc áp dụng phương pháp trên vào việc hướng dẫn học sinh giải toán có lời văn ở lớp 2 của trường Tiểu học số 1 Kim Sơn, tôi thấy kết quả đã có những chuyển biến nhất định. Học sinh biết giải toán có lời văn đã được nâng cao. Kết quả cụ thể đạt được qua các năm: Năm 2006-2007 tôi áp dụng phương pháp trên vào lớp 2 Cao Sơn do trực tiếp tôi giảng dạy, kết quả đạt được đến cuối năm học là:
(Giữa học kì 2C
Tổng học sinh
số
Học sinh biết Giải toán có giải toán có lời
văn
20
20/20
19/20
2) PHẦN III. KẾT LUẬN 1. Kết luận Qua quá trình nghiên cứu đề tài, bản thân tôi đã học hỏi được rất nhiều điều bổ ích và lý thú cho nghiệp vụ chuyên môn, đồng thời đáp ứng được yêu cầu đặt ra của thực tế giảng dạy học môn toán ở tiểu học. – Quá trình dạy học môn toán ở tiểu học và riêng lớp 2 có hai hoạt động rõ ràng: + Hoạt động dạy của thầy (giữ vai trò chỉ đạo) + Hoạt động học của trò (giữ vai trò tích cực, chủ động).
Hai hoạt động này phải diễn ra đồng bộ, tạo mối quan hệ mật thiết để đạt kết quả cao. – Trong đó, dạy giải toán có lời văn là một bộ phận quan trọng của chương trình toán tiểu học. Nó được kết hợp chặt chẽ với nội dung của các kiến thức về số học, các yếu tố đại số, các yếu tố hình học. Dạy giải toán là một hoạt động khó khăn, phức tạp về mặt trí tuệ, do đó khi giải toán có lời văn đòi hỏi HS phải phát huy trí tuệ một cách tích cực linh hoạt, chủ động sáng tạo, đồng thời qua việc giải toán của HS mà GV dễ dàng phát hiện ra những nhược điểm và ưu điểm để giúp các em khắc phục và phát huy. Dạy toán góp phần quan trọng vào việc rèn luyện năng lực tư duy và những đức tính tốt đẹp của người lao động mới. 2. Kiến nghị Với khả năng còn nhiều hạn chế và rất ít kinh nghiệm nghiên cứu, tôi xin nêu lên vài ý kiến nhỏ của bản thân nhằm giúp GV tham khảo khi hướng dẫn HS lớp 2 giải toán có lời văn. Kính mong các thầy cô giáo, mong các bạn đồng nghiệp góp ý bổ sung thêm cho để tài này hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn!
Tài Liệu Skkn Hướng Dẫn Học Sinh Giải Toán Có Lời Văn Lớp 4
Phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o HƯỚNG HÓA TRƯỜNG TIỂU HỌC HƯỚNG PHÙNG Sáng kiến kinh nghiệm Đề tài: HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 4 GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN Lĩnh vực/ Môn: Toán Tên tác giả: Nguyễn huy Hoàng Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường tiểu học Hướng Phùng. Năm học: 2015 – 2016. A.Tªn ®Ò tµi: H¦Íng dÉn häc sinh gi¶I to¸n cã lêi v¨n. B. PhÇn më ®Çu I. LÝ DO CHON ĐỀ TÀI : Gi¶i toê¸n cã lêi v¨n lµ mét trong nh÷ng m¹ch kiÕn thøc quan träng trong m”n to¸n ë TiÓu häc. N©ng cao chÊt l-îng d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng d¹y häc to¸n ë TiÓu häc nãi chung. M”n To¸n ë tr-êng TiÓu häc, ngoµi viÖc trang bÞ c¸c kiÕn thøc to¸n häc cßn cã nhiÖm vô h×nh thµnh cho häc sinh c¸c n¨ng lùc häc to¸n, gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®-îc xem lµ h×nh thøc chñ yÕu ®Ó h×nh thµnh n¨ng lùc häc to¸n cho häc sinh. Th”ng qua viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n gióp häc sinh n¾m v÷ng ®-îc kiÕn thøc, h×nh thµnh kü n¨ng, kü s¶o vµ ph¸t triÓn t- duy s¸ng t¹o. tuy nhiªn viÖc d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë nhiÒu tr-êng tiÓu häc hiÖn nay vÉn ch-a ®¹t kÕt qu¶ nh- mong muèn, biÓu hiÖn ë n¨ng lùc gi¶i to¸n cña häc sinh cßn nhiÒu h¹n chÕ do häc sinh cßn m¾c nhiÒu sai sãt vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng trong khi nhiÒu gi¸o viªn cßn Ýt quan t©m ®Õn c¸c sai sãt ®ã, t×m ra c¸c nguyªn nh©n mµ c¸c em hay sai vµ ®-a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó söa ch÷a cho c¸c em. Lµm thÕ nµo ®Ó viÖc d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 4 thùc sù cã hiÖu qu¶, bµi viÕt nµy t”i xin ®-a ra :Mét sè sai sãt cña häc sinh líp 4 trong gi¶i to¸n cã lêi v¨n vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc. II.Môc ®Ých nghiªn cøu: Løa tuæi tiÓu häc lµ giai ®o¹n míi cña ph¸t triÓn t- duy – giai ®o¹n t- duy cô thÓ. Häc sinh tiÓu häc còng b-íc ®Çu cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc ph©n tÝch, tæng hîp, trõu t-îng hãa, kh¸i qu¸t hãa vµ nh÷ng h×nh thøc ®¬n gi¶n cña suy luËn. Nh-ng kÜ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp… kh”ng ®ång ®Òu hoÆc kh”ng ®Çy ®ñ dÉn ®Õn kh”ng khái sai sãt trong qu¸ tr×nh lµm to¸n nhÊt lµ gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ®ßi hái kh¶ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp cao h¬n. Khi gi¶i to¸n, th-êng ¶nh h-íng bëi mét sè tõ ‘thªm, bít nhiÒu gÊp…” t¸ch chóng ra khái ®iÒu kiÖn chung ®Ó lùa chän phÐp tÝnh t-¬ng øng víi tõ ®ã do vËy dÔ m¾c sai lÇm. Häc sinh tiÓu häc th-êng pháng ®o¸n theo c¶m nhËn nªn trong to¸n häc, häc sinh khã nhËn thøc vÒ quan hÖ kÐo theo trong suy diÔn, kh”ng t×m ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c gi¶ 1 thiÕt cña bµi to¸n nªn h-íng gi¶i sai (TrÝch trong trang 1 ph-¬ng ph¸p d¹y to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc cña gi¸o s- tiÕn sÜ Vò Quèc Chung) III. §èi t-îng nghiªn cøu: – §èi t-îng: Häc sinh líp 4. IV.§èi t-îng kh¶o s¸t ,thuÑc nghiÖm: -Häc sinh líp 4C tr-êng TH H-íng Phïng V. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: – Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ. – Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu. – Ph-¬ng ph¸p d¹y thùc nghiÖm ®èi chøng. – Ph-¬ng ph¸p kiÓm tra ®¸nh gi¸. – Ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp. VI. Ph¹m vi vµ kÕ ho¹ch nghiªn cøu: – Néi dung ch-¬ng tr×nh, To¸n vµ ph-¬ng ph¸p d¹y häc To¸n ë tiÓu häc. – SGK 4, SGV to¸n 4, VBTT4, thùc hµnh to¸n 4, s¸ch bæ trî vµ n©ng cao to¸n 4, s¸ch båi d-ìng häc sinh giái m”n To¸n tiÓu häc. – Ph¹m vi nghiªn cøu: “Gióp häc sinh líp 4 kh¾c phôc mét sè sai sãt khi gi¶i to¸n cã lêi v¨n C. PHÇN NéI DUNG: I. Thùc tr¹ng: Qua trùc tiÕp gi¶ng d¹y, t×m hiÓu häc sinh trong líp, trong khèi, trao ®æi víi c¸c ®ång nghiÖp trong viÖc gi¶ng d¹y m”n To¸n vµ ®Æc biÖt lµ khi d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n. PhÇn lín thÊy c¸c em ®· n¾m tèt c¸c ®Þnh h-íng, c¸c b-íc khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n. Bªn c¹nh ®ã còng cßn nhiÒu häc sinhkhi gi¶i to¸n kh”ng ®äc kÜ ®Ò bµi, ch-a x¸c ®Þnh kÜ yeu cÇu, mèi quan hÖ gi÷a c¸i ®· cho vµ c¸i ph¶i t×m ®Ó t×m ra h-íng gi¶i bµi to¸n. Mét sè häc sinh th-êng lÇm lÉn gi÷a c¸i nµy víi c¸c kh¸c gi÷a tæng vµ hiÖu, kh”ng chó ý ®Õn c¸c yÕu tè thùc tÕ, ®Æt 2 lêi gi¶i kh”ng phï hîp víi mçi phÐp tÝnh trong khu”n m¸y mãc, lÝ luËn r-êm rµ, néi dung kiÕn thøc cßn nhiÒu thiÕu sãt. Cã nh÷ng em gi¶i ®-îc bµi to¸n mµ kh”ng biÕt c¸ch tr×nh bµy lêi gi¶i, hay lêi gi¶i cßn nhiÒu thiÕu sãt nªn kÕt qu¶ bµi lµm cña c¸c em kh”ng ®¹t ®iÓm cao. Tõ thùc tr¹ng trªn, t”i ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p sau: II. BiÖn ph¸p: 1. Yªu cÇu vÒ c¸ch gi¶i c¸c d¹ng to¸n cã lêi v¨n trong ch-¬ng tr×nh to¸n 4: 1.1. C¸c d¹ng to¸n cã lêi v¨n ë líp 4: D¹ng 1: T×m sè trung b×nh céng. D¹ng 2: T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè. D¹ng 3: T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tû sè cña hai sè. D¹ng 4: T×m hai sè khi biÕt hiÖu vµ tû sè cña hai sè. 1.2. Yªu cÇu vÒ c¸ch gi¶i c¸c d¹ng to¸n cã lêi v¨n: * Khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n cÇn ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: – X¸c lËp mèi liªn hÖ gi÷a c¸i ®· cho vµ c¸i ph¶i t×m cã trong bµi to¸n. – §Æt lêi gi¶i cho c¸c phÐp tÝnh mét c¸ch chÝnh x¸c. – T×m ®-îc ®¸p sè cña bµi to¸n. * C¸c b-íc gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n: B-íc 1: T×m hiÓu bµi to¸n. – §äc ®Ò bµi to¸n, x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi to¸n. B-íc 2: T×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè. – X¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸i ®· cho vµ c¸i ph¶i t×m ®Ó t×m ra h-íng gi¶i bµi to¸n. B-íc 3: Thùc hiÖn lêi gi¶i bµi to¸n. – §Æt lêi gi¶i phï hîp víi mçi phÐp tÝnh trong bµi. B-íc 4: Thö l¹i. – Thay ®¸p sè t×m ®-îc vµo ®Ò bµi ®Ó kiÓm tra mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè trong bµi. 2. Mét sè sai lÇm cña häc sinh líp 4 khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n. 2.1. Sai lÇm trong gi¶i to¸n t×m sè trung b×nh céng. 3 Khi gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ trung b×nh céng cña c¸c sè, mét sè häc sinh th-êng lÇm lÉn gi÷a gi¸ trÞ víi ®¹i l-îng do c¸c em kh”ng thiÕt lËp ®-îc sù t-¬ng øng gi÷a gi¸ trÞ víi ®¹i l-îng. Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô: VÝ dô 1: Mét bao g¹o c©n nÆng 50kg, mét bao ng” c©n nÆng 60kg. Mét ” t” chë 30 bao g¹o vµ 40 bao ng”. Hái ” t” ®ã chë tÊt c¶ bao nhiªu ki l” gam g¹o vµ ng”? (To¸n 4, trang 62) Mét häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n trªn nh- sau: – Tæng sè bao g¹o vµ bao ng”, ” t” ®· chë lµ: 30 + 40 – 70 (bao) – Trung b×nh mçi bao nÆng lµ: (50 + 60) : 2 = 55 (kg) – Tæng sè g¹o vµ ng” ” t” ®ã ®· chë lµ: 55 x 70 – 3850 (kg) §¸p sè: 3850 kg Trong lêi gi¶i trªn häc sinh ®· nhÇm cho r”ng ®¹i l-îng sè bao g¹o t-¬ng ®ång víi ®¹i l-îng sè bao ng”, do ®ã ®· tÝnh tæng sè bao g¹o vµ ng”. §Ó kh¾c phôc sai lÇm trªn, cÇn h-íng dÉn häc sinh khèi l-îng mçi bao g¹o kh¸c víi mçi bao ng”, do ®ã ®Ó tÝnh ®-îc khèi l-îng g¹o vµ ng”, cÇn ph¶i tÝnh khèi l-îng tõng lo¹i råi céng l¹i. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Khèi l-îng g¹o, ” t” ®ã chë lµ: 50 x 30 = 1500 (kg) -Khèi l-îng ng”, ” t” ®ã chë lµ: 60 x 40 = 2400 (kg) -Tæng khèi l-îng g¹o vµ ng” ” t” ®ã chë lµ: 1500 x 2400 = 3900 (kg) §¸p sè: 3900 (kg) VÝ dô 2: Cã hai cöa hµng, mçi cöa hµng ®Òu nhËp vÒ 7128m v¶i. Trung b×nh mçi ngµy cöa hµng thø nhÊt b¸n ®-îc 264m v¶i, cöa hµng thø hai b¸n ®-îc 4 297m v¶i. Hái cöa hµng nµo b¸n hÕt sè v¶i ®ã sím h¬n vµ sím h¬n mÊy ngµy? (To¸n 4 trang 86) Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n trªn nh- sau: – Sè v¶it rung b×nh mçi ngµy cöa hµng thø hai b¸n nhiÒu h¬n cöa hµng thø nhÊt lµ: 297 – 264 = 33 (m) – Cöa hµng thø hai b¸n hÕt sím h¬n cöa hµng thø nhÊt sè ngµy lµ: 7128 : 33 = 216 (ngµy) §¸p sè: 216 ngµy Trong lêi gi¶i trªn häc sinh ®· nhÇm sè mÐt v¶i c¶ hai cöa hµng ®· nhËp vÒ thµnh sè mÐt v¶i cöa hµng thø hai b¸n ®-îc nhiÒu h¬n cöa hµng thø nhÊt. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn cÇn chó ý häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi vµ n¾m ®-îc tõ sè mÐt v¶i mçi cöa hµng nhËp vÒ vµ sè mÐt v¶it rung b×nh mçi ngµy mçi cöa hµng b¸n ®-îc sÏ tÝnh ®-îc sè ngµy mçi cöa hµng b¸n hÕt sè v¶i ®ã vµ t×m ®-îc sè ngµy cöa hµng thø hai b¸n hÕt sím h¬n. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Cöa hµng thø nhÊt b¸n hÕt sè v¶i trong sè ngµy lµ: 7128 : 264 = 27 (ngµy) – Cöa hµng thø hai b¸n hÕt sè v¶i trong sè ngµy lµ: 7128 : 297 = 24 (ngµy) – Cöa hµng thø hai b¸n hÕt sím h¬n cöa hµng thø nhÊt sè ngµy lµ: 27 – 24 = 3 (ngµy) §¸p sè: 3 ngµy 2.2. Sai lÇm trong gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ Tæng, HiÖu vµ TØ sè cña hai sè. Nh÷ng sai lÇm th-êng gÆp cña häc sinh khi gi¶i c¸c bµi to¸n d¹ng to¸n nµy th-êng lµ kh”ng x¸c ®Þnh ®-îc tæng vµ hiÖu cña hai sè, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c bµi to¸n cã tæng vµ hiÖu Èn do c¸c em kh”ng ®äc kÜ ®Ò bµi hoÆc kh”ng hiÓu râ ®-îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l-îng ®· cho trong ®Ò bµi. §èi víi c¸c bµi to¸n cã 5 tØ sè thay ®æi, phÇn lín c¸c em ®Òu sai lÇm khi ngé nhËn ®ã lµ c¸c ®¹i l-îng kh”ng ®æi. Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô vÒ c¸c d¹ng to¸n nµy: VÝ dô 1: Mét h×nh ch÷ nhËt cã chu vi 24cm vµ chiÒu dµi h¬n chiÒu réng 4cm. TÝnh diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt ®ã. Mét sè häc sinh dÔ m¾c sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n trªn nh- sau: – ChiÒu réng cña h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: (24 -4) :2 = 10 (cm) – ChiÒu dµi cña h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: 10 + 4 = 14 (cm) – DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: 14 x 10 = 140 (cm2) §¸p sè: 140cm2. Lêi gi¶i trªn sai v× ®· coi chu vi h×nh ch÷ nhËt lµ tæng cña chiÒu dµi vµ chiÒu réng. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét sai lÇm kh¸ phæ biÕn, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng häc sinh häc trung b×nh trë xuèng do c¸c em kh”ng ®äc kÜ ®Ò bµi hoÆc sù ngé nhËn v× trong ®Ò bµi ®· cã hiÖu cña hai sè nªn dÔ dµng suy ra tæng mét c¸ch kh”ng chÝnh x¸c. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn cÇn chó ý häc sinh ®äc kü ®Ò bµi, ph©n tÝch cho häc sinh n¾m ®-îc tæng cña chiÒu dµi vµ chiÒu réng chØ b”ng mét nöa chu vi, do ®ã khi mét bµi to¸n cho biÕt chu vi h×nh ch÷ nhËt th× b¾t buéc häc sinh ph¶i ®i t×m nöa chu vi. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Nöa chu vi cña h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: 24 : 2 = 12 (cm) – ChiÒu réng h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: (12-4) : 2 = 4 (cm) – ChiÒu dµi h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: 4 + 4 = 8 (cm) – DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt ®ã lµ: 4 x 8 = 32 (cm2) §¸p sè: 32cm2 VÝ dô 2: T×m hai sè cã trung b×nh céng b”ng 100. BiÕt sè lín h¬n sè bÐ 10 ®¬n vÞ. Mét sè häc sinh gi¶i sai bµi to¸n trªn nh- sau: – Sè lín lµ: (100 + 10) : 2 = 55 – Sè bÐ lµ: 55 – 10 = 45 §¸p sè: Sè lín: 55, sè bÐ: 45 6 Lêi gi¶i trªn sai v× ®· coi trung b×nh céng cña hai sè lµ tæng cña hai sè. §©y còng lµ mét sai lÇm kh¸ phæ biÕn, nguyªn nh©n còng lµ do häc sinh kh”ng ®äc kÜ ®Ò bµi hoÆc kh”ng n¾m ®-îc vÒ trung b×nh céng cña hai sè. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn còng cÇn chó ý häc sinh ®äc kÜ ®Ò bµi,ph©n tÝch cho häc sinh n¾m ®-îc tæng cña hai sè ph¶i b”ng hai lÇn trung b×nh céng cña hai sè ®ã, nÕu bµi to¸n cho biÕt trung b×nh céng cña hai sè th× cÇn ph¶i tÝnh tæng cña hai sè ®ã. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Tæng cña hai sè ®ã lµ: 100 x 2 = 200 – Sè lín lµ: (200 + 10) : 2 = 105 – Sè bÐ lµ: 105 – 10 = 95 §¸p sè: Sè lín: 105, sè bÐ: 95 VÝ dô 3: Lóc ®Çu TuÊn vµ Tó cã t¸t c¶ 24 viªn bi. Sau ®ã TuÊn cho Tó 4 viªn bi nªn sè bi cña TuÊn chØ nhiÒu h¬n sè bi cña Tó lµ 4 viªn. Hái lóc ®Çu mçi b¹n cã bao nhiªu viªn bi? §èi víi bµi to¸n trªn, cã nhiÒu häc sinh cã c¸ch gi¶i sai kh¸c nhau nh- sau: *C¸ch 1: Sau khi TuÊn cho Tó th× tæng sè bi cña hai b¹n cßn l¹i lµ: 24 – 4 – 20 (viªn) – Sau khi cho Tó, sè bi cña TuÊn cßn l¹i lµ: (20+4) : 2 = 12 (viªn – Sè bi cña TuÊn lóc ®Çu lµ: 12 + 4 = 16 (viªn) – Sè bi cña Tó lóc ®Çu lµ: 24 – 16 = 8 (viªn) §¸p sè: TuÊn : 16 viªn, Tó: 8 viªn Trong c¸ch gi¶i trªn, häc sinh ®· sai lÇm khi cho r”ng sè bi cña hai b¹n bÞ gi¶m ®i khi TuÊn cho Tó 4 viªn. Thùc chÊt khi TuÊn cho Tó 4 viªn th× tæng sè bi cña hai b¹n vÉn kh”ng thay ®æi. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, khi t×m hiÓu ®Ò bµi, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái: Khi TuÊn cho Tó 4 viªn th× tæng sè bi cña hai b¹n cã thay ®æi kh”ng? Tõ ®ã h-íng dÉn c¸c em, khi TuÊn cho Tó 4 viªn th× sè bi cña TuÊn bÞ gi¶m ®i 4 viªn nh-ng sè bi cña Tó l¹i t¨ng thªm 4 viªn do ®ã tæng sè bi cña hai b¹n vÉn kh”ng thay ®æi. 7 *C¸ch 2: Lóc ®Çu TuÊn cã nhiÒu h¬n Tó sè bi lµ: 4 + 4 = 8 (viªn) – Sè bi cña TuÊn lóc ®Çu lµ: (24 + 8) : 2 = 16 (viªn) – Sè bi cña Tó lóc ®Çu lµ: 24 – 16 = 8 (viªn) §¸p sè: TuÊn: 16 viªn, Tó: 8 viªn ë c¸ch gi¶i 2 nµy häc sinh l¹i sai lÇm khi tÝnh hiÖu sè bi cña hai b¹n lóc ®Çu. §©y lµ mét sai lÇm rÊt dÔ m¾c ®èi víi häc sinh v× c¸c em cho r”ng sau khi cho Tó 4 viªn th× TuÊn vÉn cßn nhiÒu h¬n Tó 4 viªn do ®ã tr-íc khi cho Tó th× TuÊn nhiÒu h¬n Tó 8 viªn. Thùc tÕ khi cho Tó 4 viªn th× sè bi cña TuÊn gi¶m ®i 4 viªn cßn sè bi cña Tó l¹i t¨ng thªm 4 viªn do ®ã sè bi chªnh lÖch cña hai b¹n tr-íc vµ sau khi cho ph¶i lµ 8 viªn chø kh”ng ph¶i 4 viªn. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch b”ng lêi hoÆc cã thÓ dïng s¬ ®å ®Ó gi¶i thÝch gióp häc sinh nhËn ra ®-îc hiÖu sè bi cña hai b¹n lóc ®Çu ph¶i lµ 12 viªn. Lêi gi¶i cña bµi to¸n nh- sau: C¸ch 1: Sau khi TuÊn cho Tó th× tæng sè bi cña hai b¹n kh”ng thay ®æi. – Sau khi cho Tó, sè bi cña TuÊn cßn l¹i lµ: (24 + 4) : 2 = 14 (viªn) – Sè bi cña TuÊn lóc ®Çu lµ: 14 + 4 = 18 (viªn) – Sè bi cña Tó lóc ®Çu lµ: 24 – 18 = 6 (viªn) §¸p sè: TuÊn: 18 viªn, Tó: 6 viªn C¸ch 2: Lóc ®Çu TuÊn cã nhiÒu h¬n Tó sè bi lµ: 4 + 4 x 2 = 12 (viªn) – Sè bi cña TuÊn lóc ®Çu lµ: (24 + 120 : 2 = 18 (viªn) – Sè bi cña Tó lóc ®Çu lµ: 24 – 18 = 6 (viªn) §¸p sè: TuÊn: 18 viªn, Tó: 6 viªn VÝ dô 4: MÑ h¬n con 27 tuæi. Sau 3 n¨m n÷a sè tuæi cña mÑ sÏ gÊp 4 lÇn sè tuæi con. TÝnh tuæi cña mçi ng-êi hiÖn nay. (To¸n 4 trang 176) Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n nh- sau: – Sau 3 n¨m n÷a mÑ h¬n con sè tuæi lµ: 27 + 3 = 30 (tuæi). – Ta cã s¬ ®å tuæi cña hai mÑ con 3 n¨m n÷a nh- sau: Tuæi mÑ: 30 tuæi Tuæi con: 8 Tõ s¬ ®å ta cã: – Tuæi cña con sau 3 n¨m n÷a lµ: 30 : (4 – 1) = 10 (tuæi) – Tuæi con hiÖn nay lµ: 10 – 3 = 7 (tuæi) – Tuæi mÑ hiÖn nay lµ: 27 + 7 = 34 (tuæi) §¸p sè: MÑ: 34 tuæi, con: 7 tuæi. HoÆc tuæi mÑ sau 3 n¨m n÷a lµ: 30 : (4 – 1) x 4 = 40 (tuæi) – Tuæi mÑ hiÖn nay lµ: 40 – 3 = 37 (tuæi) – Tuæi con hiÖn nay lµ: 37 – 27 = 10 (tuæi) §¸p sè: MÑ: 37 tuæi, con: 10 tuæi Trong c¸c lêi gi¶i trªn, häc sinh ®· m¾c sai lÇm khi cho r”ng hiÖu tuæi mÑ vµ tuæi con sau 3 n¨m n÷a lín h¬n hiÖu sè tuæi mÑ vµ tuæi con hiÖn nay. Thùc tÕ th× hiÖu sè tuæi cña hai ng-êi lu”n kh”ng ®æi theo thêi gian. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn cÇn h-íng dÉn cho häc sinh biÕt: HiÖu sè tuæi cña hai ng-êi ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo ®Òu nh- nhau v× sau mçi n¨m th× mçi ng-êi cïng thªm mét tuæi. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Sau 3 n¨m n÷a th× mÑ vÉn h¬n con 27 tuæi. – Ta cã s¬ ®å tuæi cña hai mÑ con 3 n¨m n÷a nh27 tuæi Tuæi mÑ: Tuæi con: Tõ s¬ ®å ta cã: – Tuæi cña con sau 3 n¨m n÷a lµ: 27 : (4 – 1) = 9 (tuæi) – Tuæi con hiÖn nay lµ: 9 – 3 = 6 (tuæi) – Tuæi mÑ hiÖn nay lµ: 27 + 6 = 33 (tuæi). §¸p sè: MÑ: 33 tuæi, con: 6 tuæi VÝ dô 5: BiÕt hiÖn nay tuæi mÑ gÊp 10 lÇn tuæi con vµ 24 n¨m sau th× tuæi mÑ chØ gÊp 2 lÇn tuæi con. TÝnh tuæi mÑ vµ tuæi cña con hiÖn nay? Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n nh- sau: – Tuæi mÑ 24 n¨m sau h¬n tuæi mÑ hiÖn nay sè lÇn tuæi con lµ: 9 10 – 2 = 8 (lÇn tuæi con) – Tuæi con hiÖn nay lµ: 24 : 8 = 3 (tuæi) – Tuæi mÑ hiÖn nay lµ: 3 x 10 = 30 (tuæi). §¸p sè: MÑ:30 tuæi, con: 3 tuæi Trong lêi gi¶i trªn, mÆc dï ®¸p sè bµi to¸n ®óng nh-ng c¸ch gi¶i hoµn toµn sai v× tuæi mÑ vµ tuæi con hiÖn nay so víi tuæi mÑ vµ tuæi con 24 n¨m sau th× chØ cïng t¨ng mét sè n¨m chó kh”ng ph¶i t¨ng mét sè lÇn do ®ã sè lÇn tuæi con hiÖn nay vµ sè lÇn tuæi con sau nµy lµ hai ®¹i l-îng kh¸c nhau. §Ó kh¾c phôc sai lÇm nµy, gi¸o viªn cÇn gi¶i thÝch cho häc sinh do tuæi cña hai mÑ con thay nªn mçi lÇn tuæi con hiÖn nay kh¸c víi mçi lÇn tuæi con 24 n¨m sau, cã thÓ nªu thªm c¸c vÝ dô vÒ sù kh¸c biÖt ®ã. Ch¼ng h¹n n¨m nay con 2 tuæi th× mçi lÇn tuæi con hiÖn nay lµ 2 n¨m cßn mçi lÇn tuæi con khi 5 tuæi l¹i lµ 5 n¨m. Tõ ®ã ®-a ra h-íng gi¶i cña bµi to¸n: Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Ta cã: HiÖu sè tuæi mÑ vµ tuæi con hiÖn nay gÊp 9 lÇn tuæi con hiÖn nay. HiÖu sè tuæi mÑ vµ tuæi con 24 n¨m sau ®óng b”ng tuæi con 24 n¨m sau. – V× hiÖu cña tuæi mÑ vµ tuæi con kh”ng thay ®æi nªn: Tuæi con 24 n¨m sau gÊp 9 lÇn tuæi con hiÖn nay. – Ta cã s¬ ®å bµi to¸n nh- sau: Tuæi con hiÖn nay: 24 n¨m Tuæi con 24 n¨m sau: Tõ s¬ ®å ta cã: – Tuæi con hiÖn nay lµ: 24 : (9 – 1) = 3 (tuæi) – Tuæi mÑ hiÖn nay lµ: 3 x 10 = 30 (tuæi) §¸p sè: MÑ: 30 tuæi, con: 3 tuæi. 2.3. Sai sãt trong gi¶i bµi to¸n vÒ tØ lÖ xÝch. Nh÷ng sai sãt cña häc sinh khi gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ tØ lÖ xÝch th-êng liªn quan ®Õn diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt. Nguyªn nh©n cña nh÷ng sai lÇm ®ã lµ do häc sinh kh”ng n¾m ch¾c tØ lÖ xÝch. Mét h×nh ch÷ nhËt ®-îc vÏ trªn b¶n ®å lµ ®· 10 ®-îc thu nhá c¶ chiÒu dµi vµ chiÒu réng nh-ng nhiÒu häc sinh l¹i nhÇm chØ tÝnh chiÒu dµi hoÆc chiÒu réng bÞ thu nhá. Sau ®©y lµ mét vÝ dô vÒ d¹ng to¸n nµy: 1 VÝ dô: Trªn b¶n ®å vÏ tØ lÖ 10000 , mét khu ®Êt h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 5cm vµ chiÒu réng 3cm. Hái thùc tÕ khu ®Êt ®ã réng bao nhiªu mÐt vu”ng? Mét sè häc sinh ®· gi¶i bµi to¸n ®ã nh- sau: – DiÖn tÝch khu ®Êt trªn b¶n ®å lµ: 3 x 5 = 15 (cm2) – DiÖn tÝch khu ®Êt ®ã trªn thùc tÕ lµ: 15 x 10000 = 150000 (cm2) – §æi: 150000cm2 = 15m2 §¸p sè: 15m2 Trong lêi gi¶i trªn, häc sinh ®· kh”ng hiÓu ®óng vÒ tØ lÖ xÝch do ®ã ®· coi diÖn tÝch cña khu ®Êt trªn thùc tÕ gÊp 10000 lÇn trªn b¶n ®å. V× vËy diÖn tÝch trªn thùc tÕ ®· bÞ gi¶m ®i 10000 lÇn. §Ó kh¾c phôc ®-îc sai lÇm trªn, gi¸o viªn cÇn chó ý häc sinh ®é dµi cña chiÒu dµi vµ chiÒu réng trªn b¶n ®å so víi ®é dµi thËt ®· bÞ gi¶m ®i 10000 lÇn nªn muèn t×m ®-îc diÖn tÝch cña khu ®Êt ®ã ta ph¶i tÝnh sè ®o chiÒu dµi vµ chiÒu réng cña khu ®Êt trªn thùc tÕ, tõ ®ã tÝnh diÖn tÝch cña khu ®Êt trªn thùc tÕ. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – ChiÒu dµi thùc tÕ cña khu ®Êt lµ: 5 x 10000 = 5 0000 (cm) – ChiÒu réng thùc tÕ cña khu ®Êt lµ: 3 x 10000 = 3 0000 (cm) – §æi 50000cm = 500m; 30000cm = 300m – DiÖn tÝch khu ®Êt ®ã trªn thùc tÕ lµ: 300 x 500 = 15 0000 (m2) §¸p sè: 15 0000m2 2.4. Sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n g¾n víi yÕu tè thùc tÕ. Mét sè bµi to¸n cã v¨n th-êng g¾n liÒn víi c¸c yÕu tè thùc tÕ do ®ã khi gi¶i nÕu kh”ng chó ý ®Õn c¸c yÕu tè thùc tÕ ®ã còng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm. Sau ®©y lµ mét vÝ dô: 11 VÝ dô 1: Huy cã chÝn c¸i th-íc b”ng nhùa cøng trong ®ã cã 3 c¸i, mçi c¸i dµi 2dm, 4 cái mçi c¸i dµi 3dm vµ 2 c¸i mçi c¸i dµi 5dm. Hái Huy cã thÓ dïng c¶ 9 c¸i th-íc ®ã ®Ó xÕp ®-îc mét h×nh vu”ng kh”ng? Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n nh- sau: – Tæng ®é dµi cña 9 c¸i th-íc ®ã lµ: 3 x 2 + 4 x 3 + 2 x 5 = 28 (dm). – Huy cã thÓ xÕp 9 c¸i th-íc ®ã thµnh mét h×nh vu”ng cã c¹nh lµ: 28 : 4 = 7 (dm). Lêi gi¶i trªn kh”ng phï hîp víi thùc tÕ v× 9 c¸i th-íc ®ã kh”ng thÓ xÕp thµnh 4 c¹nh, mçi c¹nh dµi 7dm ®-îc. NÕu muèn xÕp ®-îc th× ph¶i bÎ nh÷ng c¸i th-íc ®ã thµnh c¸c ®o¹n ng¾n. DÓ kh¾c phôc sai lÇm trªn cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn chó ý c¸c em yÕu tè thùc tÕ cña bµi to¸n ®ã lµ nh÷ng chiÕc th-íc b”ng nhùa nªn khã cã thÓ bÎ thµnh nh÷ng ®o¹n ng¾n nh- ý ®Ó xÕp thµnh h×nh vu”ng. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – Tæng ®é dµi cña 9 c¸i th-íc ®ã lµ: 3×2 + 4×3 + 2×5 = 28 (dm) NÕu xÕp ®-îc thµnh mét h×nh vu”ng th× h×nh vu”ng ®ã cã c¹nh lµ: 28 : 4 = 7 (dm) Ta thÊy: Tõ ®é dµi cña 9 c¸i th-íc ®· cho kh”ng thÓ xÕp thµnh 4 c¹nh h×nh vu”ng. Nh- vËy Huy kh”ng thÓ cÕp ®-îc mét h×nh vu”ng tõ 9 c¸i th-íc ®· cho. VÝ dô 2: §Ó l¸t nÒn cña 10 phßng häc h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 8m vµ chiÒu réng 4m, ng-êi ta dïng mét lo¹i g¹ch h×nh vu”ng cã c¹nh 30cm. Hái ph¶i cÇn tÊt c¶ bao nhiªu viªn g¹ch ®Ó l¸t kÝn 10 phßng häc ®ã? Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n nh- sau: – DiÖn tÝch cña mçi phßng häc lµ: 8 x 4 = 32 (m2) – DiÖn tÝch mçi viªn g¹ch lµ: 30 x 30 = 900 (cm2) – §æi 32m2 = 320000cm2. – Ta cã phÐp chia: 320000 : 900 = 355 (d- 500) – Sè viªn g¹ch cÇn dïng ®Ó l¸t mçi phßng häc ®ã lµ: 355 + 1 = 356 (viªn) – Sè viªn g¹ch cÇn dïng ®Ó l¸t 10 phßng ®ã lµ: 356 x 10 = 3560 (viªn) 12 §¸p sè: 3560 viªn Lêi gi¶i trªn còng kh”ng phï hîp víi thùc tÕ v× nÕu dïng 355 viªn g¹ch th× mçi phßng chØ thiÕu chúng tôi vËy 10 phßng chØ thiÕu 5000cm2 do ®ã chØ cÇn thªm nhiÒu nhÊt lµ 6 viªn. §Ó kh¾c phôc sai lÇm trªn, gi¸o viªn cÇn h-íng dÉn häc sinh tÝnh diÖn tÝch nÒn cña 10 phßng häc ®ã. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: – DiÖn tÝch 10 phßng häc lµ: 4810 = 320m2 – DiÖn tÝch mçi viªn g¹ch lµ: 30 x 30 = 900cm2 – §æi 320m2 = 3200000cm2 – Ta cã phÐp chia: 3200000 : 900 = 3555 (d- 500) – Sè viªn g¹ch cÇn dïng ®Ó l¸t 10 phßng ®ã lµ: 3555 + 1 = 3556 (viªn) §¸p sè: 3556 (viªn) 2.5. Sai lÇm khi gi¶i bµi to¸n hợp vận dụng cách giải của dạng toán điển hình. ( Trong các bài ôn tập một số dạng toán điển hình) Trong chương trình lớp 4, ba dạng toán tìm hai đại lượng khi biết Tổng và hiệu, Tổng và Tỉ ; Hiệu và Tỉ của hai đại lượng là ba dạng toán điển hình . Có những bài toán giả thiết không cho ngay Tổng; Hiệu hoặc Tỉ số. Chình vì vậy học sinh rất dễ lúng túng không tìm ra hướng giải hoặc khi giải bài toán. Hoặc xác định hướng giải sai. Để phân biêt được ba dạng toán này giáo viên phải hệ thống kiến thức qua bảng tổng hợp sau: Trong bảng Tổng kí hiệu (T); Hiệu kí hiệu là (H). GIẢ BIẾT TÔNG VÀ THIẾT HIỆU Sơ đồ Đại lượng bé Đại lượng lớn Cách giải Cách 1: H BIẾT TỔNG VÀ TỈ BIẾT HIỆU VÀ TỈ A A m phÇn B m phÇn B H T C n phÇn D Tổng số phần : m + n C n phÇn D Hiệu số phần : m – n Đại lượng bé: (T- H) : 2 Giá trị của một phần: Giá trị của một phần : Đại lượng lớn: T – Đại T : (m + n) H : (m – n) lượng bé Đại lượng bé: Đại lượng bé: 13 Hoặc H + Đại lượng bé T: (m + n) x m H: (m- n) x m Hoặc (T+ H) :2 Đại lượng lớn: Đại lượng lớn: Cách 2: T – Đại lượng bé H + Đại lượng bé Đại lượng lớn: (T + H) Hoặc T : (m +n )x n Hoặc H : (m – n) x n :2 Đại lượng bé : T – Đại lượng lớn Hoặc Đại lượng lớn – H Hoặc (T- H):2 Bài 1: Trung bình cộng của hai số bằng 246, số lớn hơn số bé 24 đơn vị. Tìm hai số đó. Mét sè häc sinh ®· gi¶i sai bµi to¸n nh- sau: Số bé là : (246 – 24) : 2= 111 Số lớn là: 246 – 111 = 135 Đáp số: Số bé : 111 Số lớn : 135 Với bài toán này một số học sinh xác định sai số trung bình cộng là tổng và áp dụng giải. Để tránh giải sai giáo viên hỏi lại học sinh cách tìm Số trung bình cộng. Lưu ý cho học sinh: Biết trung bình cộng của hai đại lượng thì hai lần của trung bình cộng là Tổng. Lêi gi¶i ®óng cña bµi to¸n nh- sau: Tổng của hai số là: 246 x 2 = 492 Số bé là : (492 – 24) : 2= 234 Số lớn là: 492 – 234 = 258 Đáp số: Số bé : 234 Số lớn : 258 Bài tập vận dung: 14 Bài 2: Khối ba và khối bốn tham gia trồng cây. Trung bình mỗi khối phải trồng 35 cây, biết rằng số cây của khối ba trồng bằng 2 số cây của khối bốn 3 trồng. Tính số cây trồng của mỗi khối? Bài 3: Hiệu của hai số là số lớn nhất có ba chữ số , tỉ số của hai số là số bé nhất có 2 chữ số . Tìm hai số đó? Bài 4: Chu vi của hình chữ nhật gấp 6 lần chiều rộng của nó. Tìm diện tích của hình chữ nhật đó, biết chiều dài hơn chiều rộng 12cm. Bài 5: Một hình vuông có cạnh là 24cm. Một hình chữ nhật có chu vi bằng chu vi của hình vuông, chiều rộng bằng 2 chiều dài. Tính diện tích hình 3 chữ nhật đó? III.Kết quả thực hiện: Qua một năm áp dụng những sáng kiến kinh nghiệm này, lớp 4C đã gặt hái kết quả như sau: Tổng số HS : 22 em, ĐẦU NĂM Hoàn thành GHK2- CUỐI NĂM Chưa hoàn thành Hoàn thành Chưa hoàn thành SL % SL % SL % SL % 06 27,3 16 63,7 22 100% 0 0 D. KẾT LUẬN-KI£N NGHI : I.KÕt luËn: Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë TiÓu häc, qua nhiÒu n¨m båi d-ìng häc sinh giái m”n to¸n. T”i nhËn thÊy, ®Ó n©ng cao chÊt l-îng m”n to¸n nãi chung vµ ®Æc biÖt gióp häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i trong gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®¹t kÕt qu¶ tèt, ng-êi gi¸o viªn cÇn ph¶i cã sù t×m tßi, häc hái ®Ó cã mét kiÕn thøc s©u réng. Ph¶i quan t©m s¸t sao tíi tõng ®èi t-îng häc sinh ®Ó t×m ra nh÷ng sai sãt cña c¸c em ®Ó tõ ®ã cã c¸ch söa cho c¸c em. 15 Ngoµi viÖc cã kiÕn thøc v÷ng vµng, th× ng-êi gi¸o viªn ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t c¸c ph-¬ng ph¸p d¹y häc nh”m gióp häc sinh tÝch cùc, s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng häc, ph¶i cã sù chuÈn bÞ gi¸o ¸n kÜ cµng tr-íc khi lªn líp. Ngoµi nh÷ng bµi tËp trong s¸ch gi¸o khoa, cÇn ph¶i cã nh÷ng bµi tËp më réng nh”m gióp häc sinh n¾m ch¾c, s©u bµi häc. Gi¸o viªn cÇn l¾ng nghe ý kiÕn cña häc sinh, t”n träng nh÷ng th¾c m¾c cña c¸c em, kh”ng nªn bá qua hoÆc gi¶i thÝch mét c¸ch ¸p ®Æt nh÷ng th¾c m¾c ®ã. H·y coi nh÷ng th¾c m¾c cña häc sinh lµ nh÷ng t×nh huèng cã vÊn ®Ò mµ khi gi¶i quyÕt nã häc sinh sÏ ®-îc cñng cè, kh¾c s©u thªm bµi häc. Ng-êi gi¸o viªn còng cÇn ph¶i nghiªn cøu kÜ ch-¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa, còng nh- néi dung, môc tiªu cña tõng bµi d¹y, nÕu kh”ng n¾m ch¾c, gi¸o viªn sÏ kh”ng hiÓu hÕt ý ®å cña s¸ch gi¸o khoa còng nh- kh”ng l-êng hÕt ®-îc c¸c t×nh huèng bÊt cËp n¶y sinh trong tiÕt d¹y, cã nh- vËy ng-êi gi¸o viªn míi cã c¸ch gi¶i quyÕt hîp lý c¸c t×nh huèng ®ã còng nh- cã kiÕn nghÞ ®iÒu chØnh, bæ sung vÒ néi dung ch-¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa cho phï hîp. II KiÕn nghÞ: 1. §èi víi c¸c cÊp qu¶n lý; – CÇn quan t©m h¬n n÷a ®èi víi viÖc båi d-ìng, n©ng cao chÊt l-îng ®éi ngò gi¸o viªn. – Qua s¸ng kiÕn kinh nghiÖm trªn mong c¸c cÊp l·nh ®¹o t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó phæ biÕn c¸c kinh nghiÖm trªn mét c¸ch réng r·i tíi c¸c líp, c¸c tr-êng. 2. §èi víi gi¸o viªn: – CÇn trau dåi, tù n©ng cao vÒ kiÕn thøc, chuyªn m”n nghiÖp vô, ®Æc biÖt lµ kiÕn thøc vÒ to¸n häc cã vËy míi ®¸p øng được yªu cÇu cña m”n häc ®Çy “phong ba, b·o t¸p” nµy. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p nh”m kh¾c phôc nh÷ng sai lÇm cña häc sinh líp 4 trong gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n. Qua ®ã cho thÊy nÕu gi¸o viªn n¾m ®-îc c¸c sai sãt phæ biÕn cña häc sinh khi gi¶i to¸n cã lêi v¨n, ®ång thêi biÕt c¸ch ph©n tÝch vµ sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p d¹y häc thÝch hîp ®Ó h¹n chÕ, söa ch÷a 16 c¸c sai sãt nµy th× n¨ng lùc gi¶i to¸n cña häc sinh sÏ ®-îc n©ng cao h¬n, tõ ®ã chÊt l-îng d¹y häc to¸n sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. Mong ®-îc sù trao ®æi cña c¸c ®ång nghiÖp vÒ vÊn ®Ò nµy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hướng Phùng ,ngày 29 tháng 3 năm 2016 Ng-êi thùc hiÖn X¸C NHËN CñA HIÖU TR¦ëNG §¥N VÞ Nguyễn Huy Hoàng 17 ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT KINH NGHIỆM …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 18
Cập nhật thông tin chi tiết về Hướng Dẫn Học Sinh Giải Toán Có Lời Văn trên website Ictu-hanoi.edu.vn. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!